Groot Hertoginnelaan 14A Bussum

Johanna Margarethe Stern-Lippmann
Berlijn 6 januari 1874 – Auschwitz 22 mei 1944

Johanna Margarethe Lippmann is in 1874 in Berlijn geboren. Op 30 november 1898 trouwt ze in Berlijn met de zakenman en kunstverzamelaar Siegbert (Samuel) Stern. Het echtpaar Stern-Lippmann kreeg vier kinderen. Als in 1933 de Nazi’s aan de macht komen, wordt het leven voor Siegbert en Johanna moeilijk gemaakt. Een paar jaar na het overlijden van haar man in Berlijn vlucht Johanna via Zwitserland naar Amsterdam. Daar wordt ze in november 1938 in de Roemer Visscherstraat ingeschreven, uit Basel staat op de woningkaart.

Een klein jaar later vertrekt Johanna naar de Vondellaan in Bloemendaal. In oktober 1940 wordt ze in Hilversum ingeschreven, eerst op het adres Emmastraat 2 en in november 1941 in een pension in de Wernerlaan. Als het Gooi in 1942 ‘Jodenvrij’ gemaakt wordt, moet Johanna Margarethe naar Amsterdam vertrekken. In de hoofdstad krijgt ze woonruimte in de Geleenstraat.

Gedurende de eerste jaren van de bezetting heeft Johanna getracht uitreisvisa te bemachtigen voor zichzelf en enkele familieleden, waartoe zij een schilderij van de kunstenaar Fantin Latour heeft afgegeven aan de Dienststelle Mühlmann. De uitreisvisa werden echter niet verstrekt. Vervolgens is Stern-Lippmann ondergedoken, maar in april 1944 gearresteerd en op 22 mei 1944 te Auschwitz omgekomen. [ www.restitutiecommissie.nl/rc_1.44/advies_rc_1.44.html ]

In augustus 1945 legt de bewoner van het huis waar Johanna Stern-Lippmann in Bussum woonde, de toneelspeler Johannes Nicolaas Brandenburg, een verklaring af over haar arrestatie:

Op 27 april 1944 woonde ik te Bussum aan hetzelfde adres. Ik kreeg op dien dag bezoek van een drietal in burger gekleede personen, die zich bekend maakten als te zijn van de Sicherheitsdienst. Zij vertelden mij dat ik een Joodsche vrouw, genaamd Margarethe Stern in huis had. Zij vonden inderdaad die vrouw en arresteerden haar en mij. Ze namen geld en effecten die mij toebehoorden mede. Ook namen zij geld en sieraden, behoorende aan Mevr. Stern mede. Een politieman uit Bussum was niet bij de arrestatie aanwezig. We werden loopend naar het station gebracht en vervolgens naar Amsterdam. Daar werd ik voorloopig verhoord en opgesloten in het Hoofdbureau van Politie in de Marnixstraat. De vrouw werd opgesloten in de gevangenis Weteringschans.

Johannes Nicolaas Brandenburg wordt op 27 april 1944 om 17:45 uur op het politiebureau gefouilleerd.

Kort na zijn arrestatie is Johannes Nicolaas vrijgelaten. Later verklaart hij: Van de Jodin heb ik niets anders meer vernomen, dan alleen kort daarop een schrijven uit Westerbork, waarin zij vroeg om wat kleeren en toiletartikelen. Voor ik hieraan kon voldoen, kreeg ik bericht van een kennis van haar, eveneens daar opgesloten, dat zij op transport naar Auschwitz was gesteld.

Van de vier kinderen die het echtpaar Stern-Lippmann kreeg overleefden drie de oorlog. Louise Henriette Stern, die op 27 september 1909 in Berlijn is geboren, was gehuwd met Herbert Emil Leopold Hayn. Het echtpaar woonde in Amsterdam. Op 31 januari 1944 is het in Auschwitz vermoord.
De naam van Johanna Margarethe wordt ook genoemd op het Joods Monument Arnhem met het adres Vijzelstraat 4 waar ze korte tijd gewoond heeft. Mogelijk heeft ze daar via familie op de Bakkerstraat 63 in Arnhem een onderduikadres gekregen. Op dit adres woonden Joseph Godschalk (Jo) en Betje Stern-van der Laan met hun kinderen Gerard Marcus en Amalia Elizabeth. Margo Klijn schrijft over hen in haar boek De stille slag, Joodse Arnhemmers 1933-1945:

Joseph Godschalk Stern uit de Bakkerstraat 63 was lid van de 100 leden tellende Arnhemse burgerwacht die opsporingsbevoegdheid had. Deze burgerwacht werd aan het begin van de oorlog opgeheven.

Bron: Joods Monument, Arolson Archives, Delpher, stadsarchief Amsterdam, geni.com, www.restitutiecommissie.nl, Nationaal Archief CABR, Joods Monument Arnhem.

Steentje is gelegd door stichting Instandhouding Joods Erfgoed Gooi & Vechtstreek.